افغانستان کشور زنان نیست

این همان فرمانی است که زنان و دختران افغانستان از ابتدای بازگشت طالبان از آن وحشت داشتند: دختران اجازهٔ تحصیل در دانشگاه‌ها را ندارند؛ حتی در موسسات و دانشگاه‌های خصوصی.

چهارشنبهٔ گذشته عدهٔ زیادی از دختران گریه‌کنان از جلوی درِ دانشگاه برگشتند. بعد از تعطیلی لیسه‌های دخترانه که هزاران دختر را از تحصیل متوسطه محروم کرد، این بار طالبان تحصیلات عالی را هم برای زنان ممنوع کردند.

تمام اماکن آموزش رسمی از این به بعد برای زنان تعطیل خواهد بود. در تخار و غزنی و کابل طالبان به زور مانع ورود دختران به مراکز آموزشی خصوصی شده‌اند.

طالبان تنها پلی را که می‌توانست دختران را به آینده‌شان وصل کند نابود کردند. چه می‌توان کرد؟ این دختران می‌خواستند درس بخوانند و آیندهٔ خود را تغییر دهند و روشنی را به زندگی خود بیاورند، اما طالبان نابودش کردند.

برخی زنانِ جسور برای اعتراض به خیابان‌های کابل آمدند؛ اقدامی خطرناک با توجه به سابقهٔ طالبان در بازداشت معترضان. این نسل خیال می‌کردند خوش‌شانس هستند، چون برخلاف مادران و خواهران بزرگترشان از درس خواندن منع نمی‌شوند. برعکس؛ حالا شاهد نابودی آیندهٔ خویش هستند.

طالبان بعد از بازگشت ابتدا قول می‌دادند حقوق زنان را رعایت کنند ‌ــ‌ برخلاف وحشتِ رژیم قبلی‌شان در دههٔ ۱۹۹۰ که در آن زنان حق کار و تحصیل نداشتند. اما دستوراتِ صادرهٔ اخیر، ته‌ماندهٔ آزادی‌ها و حقوقی که بعد از خروج نیروهای آمریکا برای زنان مانده بود را هم از بین برد.

همین سه ماه پیش طالبان قبول کردند امتحانات کانکور برگزار شود. هزاران دختر و زن در ولایات سراسر کشور در آزمون کانکور شرکت کردند. البته با توجه به حملات قبلیِ تروریست‌ها به مکاتب و مراکز آموزشی، این کار بی‌خطری نبود. اما باز هم دختران شرکت کردند.

حتی وقتی طالبان در ماه گذشته در آخرین لحظه محدودیت‌های تازه‌ای علیه برخی رشته‌های تحصیلی وضع کردند و دختران را از رشته‌هایی مثل اقتصاد و انجنیری و روزنامه‌نگاری منع کردند، دختران تسلیم نشدند و برای رشته‌های دیگری مثل تدریس و داکتری ثبت نام کردند.

در این کشور زنان همیشه قربانی بوده‌اند. افغانستان کشوری فقیر است، اما زنانش فقر را همراه با مشکلات دیگری پذیرفته‌اند که هنوز مجبورند تحمل‌شان کنند.

تحصیل دختران از قدیم محل اختلاف بین گروه‌های افراطی و سنتی طالبان بوده است.

ممنوعیت تحصیل دانشگاهی حالا یک پیروزی برای افراطیون طالبان است که رهبرشان هبت‌الله آخوندزاده معتقد است آموزش مدرن خصوصا برای زنان و دختران خلاف شریعت اسلام است. هرچند همهٔ طالب‌ها هم مثل او فکر نمی‌کنند.

فعالان حقوق بشر هشدار می‌دهند که این تصمیم آیندهٔ تمام کشور را متاثر خواهد کرد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا گفته است: «هیچ کشوری پیشرفت نخواهد کرد وقتی نیمی از جمعیتش واپس نگه داشته شوند».

کشورهای غربی اصرار داشته‌اند که تحصیل زنان پیش‌شرط به رسمیت شناخت طالبان در عرصهٔ بین‌المللی است. اما طالبان تاکنون به این حرف‌ها اهمیتی نداده است.

خانواده‌های افغانستانی، هم در داخل و هم در خارج، که به چشم خود می‌بینند آیندهٔ دختران‌شان به «قرون وسطی» فرو می‌غلطد دچار ترسم و خشم شده‌اند. خبر ممنوعیت تحصیل زنان، برخی فعالان زن افغان را بر آن واداشت تا تصاویری از روزهای فارغ‌التحصیلی خود را در لباس آکادمیک منتشر کنند.

فشار علیه طالبان طی یک سال گذشته کافی نبوده است. در هفته‌های گذشته هم موجی فزاینده از محدودیت‌های تازه علیه زندگی عادی زنان شکل گرفته بود. ماه گذشته زنان در کابل از حضور در اماکن عمومی مثل پارک‌ها و باشگاه‌ها منع شدند. پالیسی‌هایی که زنان را هر چه بیشتر در خانه محدود می‌کند، فرقی با زندانی کردن آن‌ها ندارد.

ممنوعیت‌های طالبان به بهانهٔ اسلام و شریعت انجام می‌شود. اما برخی معتقدند که طالبان حتی حقوقی را که اسلام بخشیده منع کرده‌اند و در کشورهای اسلامیِ دیگر، اقدامات آن‌ها را اسلامی نمی‌دانند. همین‌طور این سوال پیش می‌آید که چرا طالبان این محدودیت‌ها را فقط بر زنان اعمال می‌کنند، و چرا بر مردان اعمال نمی‌کنند؟ در خود افغانستان بسیاری از علماء و فقها قبول دارند که مرد و زن هر دو حق تحصیل دارند.

اما بسیاری از ناظران معتقدند دلیلی وجود ندارد که اقدامات طالبان را بر اساس اسلام توضیح دهیم، چون ممنوعیت‌های آن‌ها تنها بخشی از هدف این تحریک برای سرکوب کامل زنان و نابودی آزادی‌هایی است که زنان در سال‌های بین دو رژیم طالبان کسب کرده بودند. بستن دانشگاه‌ها به روی زنان تکمیل کردن کنترل طالبان بر زنان است.

افغانستان کشوری برای زنان نیست، بلکه قفس زنان است. دیگر هیچ زندگی اجتماعی برای زنانِ افغان باقی نمانده است. خیابان‌ها در سیطرهٔ مردان است. این آخرین کاری بود که طالبان می‌توانستند بکنند، که کردند.