مطابق گزارش اخیر محققان دانشگاه جان هاپکینز شرایط صحی زنان و کودکان در افغانستان وخیم است و آمار مرگ و میر مادران و کودکان در وضعیت نگران‌کننده‌ای قرار دارد.
اطلاعاتی که از زمستان پارسال تا بهار امسال جمع‌آوری شده است، همچنین تصویری ناراحت‌کننده از مشقات کارکنان این حوزه را نشان می‌دهد. حدود نیمی از کارکنان صحی در وضعیتی بدتر یا بسیار بدتر از بازگشت طالبان قرار دارند.
لئونارد روبنستاین یکی از دست اندر کاران این گزارش می‌گوید بدون وجود یک تعهد بلندمدت برای تامین مالی نظام صحی ــ و نه توسل به چاره‌های موقتی ــ وضعیت صحی کشور برای زنان و کودکان بدتر از این خواهد شد، و مرگ نوزادان افزایش خواهد یافت، و تا وقتی اقتصاد درست نشود خدمات عمومی در مضیقه خواهد بود.
این گزارش می‌گوید به خاطر ترس شدید از شبکهٔ استخباراتی بزرگ و گستردهٔ طالبان، اطلاعاتی که مصاحبه‌شوندگان و پاسخ‌دهندگان درباره شرایط و امکانات کاری شان ارائه کرده‌اند احتمالا ناقص بوده باشد. حتی با وجود چنین محدودیتی، معلوم شد که نرخ مرگ و میر مادر و نوزاد در افغانستان در بخش‌هایی به مقدار زیادی افزایش داشته است.
البته این امر غیر قابل پیشگیری نیست. اما ریشه بسیاری از این‌گونه مسائل، سلطهٔ بی‌رحمانه طالبان بر زنان در افغانستان است. بیش از هشتاد درصد کارکنان زن در بخش صحی مشکل امنیت را تجربه می‌کنند، مثل ایست و مزاحمت از سوی افراد طالبان به خاطر آن‌که محرم همراه آن‌ها نبوده است.
نیکولِت والدمن پژوهشگر عفو بین‌الملل می‌گوید: «از زمان بازگشت طالبان، اثری ترسناک ایجاد شده است. ظاهرا هیچ رابطهٔ علّیِ واضحی مشاهده نمی‌شود چون طالبان نمی‌گویند ”شما نمی‌توانید به مراقبت‌های صحی دسترسی داشته باشید“. بلکه بیشتر شبیه یک مرگ تدریجی است».
والدمن به گزارش عفو بین‌الملل اشاره می‌کند که در ماه جولای منتشر شد و نشان داد که چه‌طور طالبان بعد از بازگشتش حقوق زنان و دختران را نابود کرده‌اند. یکی از مصاحبه‌شوندگان تجربهٔ خود را شبیه محکومیت به «مرگ تدریجی» توصیف کرد. گروهی از کارشناسان مستقل حقوق بشری هم در ماه آگست گفتند که زنان و دختران عملا از جامعه افغانستان محو شده‌اند.
مسائل درهم‌پیچیدهٔ فراوانی وجود دارد. قوانین مربوط به همراهیِ محرم، به آسانی اجازهٔ کار زنان و دسترسی به مراقبت‌های صحی را نمی‌دهد. همچنین زنان اجازه کار ندارند، و نمی‌توانند پول در آورند، و امکان تحصیل ندارند. تار عنکبوتی از محدودیت‌ها دور آن‌ها پیچیده شده است.
یکی از راه‌حل‌ها برای بحران پیش روی زنان و کودکان افغانستان، تغییر ماهیت محدودیت‌هاست، یعنی مثلا دادنِ اجازهٔ حرکت و سفرِ مستقل به زنان، ولی برای طالبان این عملا غیرممکن است. برای همین اعمال فشار بر طالبان لازم است.
طالبان سازمانی یک‌دست نیستند، و اختلافاتی در زمینهٔ حقوق زنان در میان آن‌ها وجود دارد. والدمن می‌گوید باید فشار را بر طالبان حفظ کرد و با انتقاد بی‌امان از رفتار آن‌ها بر زنان، اعتبار بین‌المللی طالبان را به مشکلی برای آن‌ها تبدیل کرد.
برخی امیدوارند که آمریکا بتواند انکشاف یک برنامه مالی بلندمدت برای بخش صحی را تسهیل کند؛ ضمن این‌که روندی مرتبط در سازمان ملل در جریان است. برخی عملیات‌های بانک مرکزی افغانستان هم ممکن است احیاء شود.
والدمن همچنین به داکتران زن «فوق‌العاده شجاعی» که به کارشان ادامه می‌دهد امید دارد. او می‌گوید: «استعدادهای بلااستفادهٔ زیادی در حال حاضر وجود دارد. زنانی هستند که می‌توانند در این سیستم کار کنند. زنان می‌توانند برای خود و خانواده خودشان مراقبت‌های صحی فراهم کنند. ولی همه شانس‌ها از آن‌ها گرفته شده است. این‌جا جایی‌ست که باید دنبال راه‌حل گشت … و با تغییرات کمی می‌توان تفاوت‌های بزرگی ایجاد کرد».
